De intercity van NS Reizigers met nummer ‘960’ bestond uit locomotief 1838 en negen rijtuigen en kwam aanrijden vanaf Amsterdam Amstel. Volgens de dienstregeling zou de intercity om 18:34 uur arriveren op Amsterdam Centraal. Het aantal reizigers dat op dat moment in de trein zat, bedroeg ruim honderd personen. Het is, omdat het de vrijdag na hemelvaartsdag was, aanmerkelijk rustiger in de trein dan op een normale vrijdagavond.

De intercity passeert bij nadering van Amsterdam Centraal twee seinen die beide seinbeeld ‘groen’ vertonen. Het is op dat moment 18:31 uur en de trein rijdt met een snelheid van circa 40 km/uur op spoor 71 richting gepland aankomstperron 4b/a (zie figuur 1).

Een dubbeldekstrein (VIRM 8656) van NS Reizigers met nummer ‘80761’ is om 18:22 uur vanuit de richting Utrecht als reizigerstrein te Amsterdam Centraal binnengekomen op spoor 5b. Na het uitstappen van de reizigers moet dit materieel leeg overgebracht worden naar het opstelterrein Watergraafsmeer. Dit opstelterrein ligt een aantal kilometers ten oosten van Amsterdam Centraal. De planmatige vertrektijd van de dubbeldekstrein is om 18:30 uur vanaf spoor 5b (zie figuur 1). De dubbeldekstrein wordt naar het opstelterrein Watergraafsmeer gereden door een machinist met beperkte bevoegdheid met standplaats Amsterdam. De beperkte bevoegdheid wil zeggen dat de machinist bevoegd is om zelfstandig treinen zonder reizigers te rijden binnen Amsterdam Centraal en in de omgeving daarvan. Een machinist met beperkte bevoegdheid heeft een deel van het opleidingstraject tot machinist afgesloten en doet rijervaring op alvorens met het vervolgtraject aan te vangen. De betrokken machinist heeft een zelfstandige rijervaring van een jaar.

De treindienstleiding te Amsterdam Centraal en omstreken wordt uitgevoerd vanaf de treindienstleiderspost te Amsterdam Centraal (VLTC-gebouw). De treindienstleider ‘Oost’ is verantwoordelijk voor het treinverkeer ten oosten van Amsterdam Centraal.

Omstreeks 18:25 uur keert de treindienstleider ‘Oost’ terug van zijn pauze. Kort daarna meldt de machinist van de lege dubbeldekstrein zich op spoor 5b via Telerail bij de treindienstleider. De machinist geeft aan dat hij gereed is om te vertrekken. Om dit mogelijk te maken moet de route die de trein gaat afleggen (rijweg), voor de trein worden ingesteld. Om deze rijwegen in te stellen wordt gebruik gemaakt van het Vervoer Per Trein (VPT) systeem. Dit VPT systeem, dat bestaat uit complexe computersystemen en softwaresystemen, moet automatisch om 18:30 uur een rijweg voor de lege dubbeldekstrein instellen. Aangezien de treindienstleider op dat moment nog niet alle administratieve handelingen heeft verricht die nodig zijn voor het instellen van een rijweg, kan het VPT systeem omstreeks 18:30 uur niet automatisch een rijweg instellen voor de vertrekkende dubbeldekstrein.

Op datzelfde moment meldt de intercity zich conform dienstregeling. Aangezien aan alle voorwaarden is voldaan kan het VPT systeem om 18:30 uur voor de intercity automatisch de rijweg instellen vanaf spoor 71 richting spoor 4a op het station (zie figuur 1).

Doordat het VPT systeem niet automatisch een rijweg kon instellen voor de dubbeldekstrein stelt de treindienstleider zelf handmatig een rijweg in. De treindienstleider stelt handmatig eerst een deelrijweg in van spoor 5b naar spoor 5c tot sein 278. Wanneer de treindienstleider vervolgens het tweede deel van de rijweg wil instellen naar sein 278, merkt hij dat dit niet lukt. De reden hiervoor is dat het VPT systeem kort daarvoor automatisch al een rijweg heeft ingesteld voor intercity van spoor 71 naar spoor 4b. De dubbeldekstrein en de intercity zouden met de geplande rijwegen dan beide (in tegengestelde richting) gebruik maken van hetzelfde spoorgedeelte. Dergelijke conflicterende rijwegen laat het systeem niet toe. De ingestelde rijwegen zijn met groene pijlen weergegeven in figuur 1.

De machinist van de dubbeldekstrein ziet sein 232 op spoor 5b uit de stand stop komen (zie figuur 1). De machinist brengt de trein in beweging en schakelt op naar de toegestane snelheid van 40 km/uur. De treindienstleider wil de machinist van de vertrekkende dubbeldekstrein inlichten dat hij slechts een deelrijweg heeft kunnen instellen, namelijk van spoor 5b tot aan sein 278 (zie figuur 1). Op datzelfde moment ziet de treindienstleider op zijn scherm dat dubbeldekstrein ten onrechte voorbij het rode sein 278 rijdt. Op hetzelfde tijdstip dat de dubbeldekstrein het rode sein 278 voorbijrijdt, passeert de intercity uit de richting Utrecht het inrijsein 312 (het eerste bedienbare sein van station Amsterdam). Dit betekent dat de intercity en de dubbeldekstrein elkaar frontaal tegemoet rijden zonder nog seinen te passeren.

Nadat de machinist van de intercity constateert dat een botsing niet meer uit te sluiten is, bedient hij de remhandel en duikt weg onder de stuurtafel. Ook de machinist van de dubbeldekstrein bedient de remhandel en vlucht daarna direct uit de cabine. Beide treinen rijden op dat moment circa 40 km/uur. Binnen enkele seconden vindt de frontale botsing plaats. Door de korte tijd is er nauwelijks geremd, waardoor de snelheid niet noemenswaardig is afgenomen. Het is op dat moment 18:32:13 uur.

Bij de botsing zijn 19 reizigers uit de intercity zodanig gewond geraakt dat ze overgebracht zijn naar het ziekenhuis. Eén vrouw, die op het balkon van het eerste rijtuig zat heeft enkele uren bekneld in de trein gezeten voordat ze door de brandweer bevrijd kon worden.

Voor alle foto's geldt: © OVnieuws.info