Rijtuig NTM C205

Tussen 1911 en 1915 bouwde Werkspoor 51 tweede en derde klasse rijtuigen voor de Nederlandsche Tramweg Maatschappij (NTM) in Friesland. De rijtuigen kregen de nummers BC38 t/m BC78. In 1916 volgden nog zes rijtuigen met dichte balkons in plaats van open. Dit waren rijtuigen met alleen een derde klasse en genummerd C201 t/m C206. De NTM zette de rijtuigen in op haar stoomtramnetwerk dat bijna 300 kilometer groot was. De C201 t/m C206 hadden eerst houten langsbanken en gesloten balkons. De rijtuigen werden speciaal voor het vervoeren van scholieren gebruikt. In 1935 werden de C204 en C205 omgebouwd om achter de splinternieuwe diesellocomotief 101 van de NTM dienst te kunnen doen. De NTM 101 is zelf ook bewaard door de Museumstoomtram Hoorn - Medemblik. Tijdens deze ombouw van de rijtuigen werd het interieur voorzien van stalen dwarsbanken met rood leer. De rijtuigen werden in een crèmekleur geschilderd. Drie jaar na de ombouw van de C204 en C205 kregen de C203 en C206 ook dezelfde ombouw. Deze rijtuigen kregen echter blauw leer op de banken in plaats van rood leer.

In de jaren '30 ging het vanwege de concurrentie met het wegverkeer erg slecht met de lokaalspoorlijnen en interlokale tramlijnen in Nederland. Na de Eerste Wereldoorlog reden de eerste bussen in Nederland, die fel concurreerden met de trams. Naast bussen waren personenauto's, fietsen en vrachtwagens in opkomst en wonnen ze steeds meer terrein van het spoor. Trambedrijven waren sinds de Eerste Wereldoorlog bezig om stoomlocomotieven te vervangen door goedkopere benzine-, diesel- of elektrische trams om beter te kunnen concurreren. In de jaren '30 stapten veel trambedrijven over op nieuwe bussen of gingen ze failliet. Doordat veel bedrijven het financieel niet meer redde, besloten ze samen te voegen tot grotere bedrijven. In de jaren '30 sloten door heel Nederland veel lokaalspoorlijnen en interlokale tramlijnen. Tijdens en kort na de Tweede Wereldoorlog beleefden de (stoom)trams, door de schaarste aan olie en benzine, een korte opleving. De tramlijnen sloten echter na de oorlog voor het reizigersvervoer. Een deel van de tramlijnen (met een spoorbreedte van 1435 mm 'normaalspoor') werd door de Nederlandsche Spoorwegen overgenomen. De NS reed tot in de jaren '60 en '70 met goederenvervoer over de spoorlijnen. Later werden deze lijnen toch gesloten door de concurrentie met de vrachtwagen of het wegvallen van het vervoer.

De NTM beëindigde in 1947 en 1948 het reizigersvervoer op haar tramlijnen. Een groot deel van de rijtuigen werd overgenomen door de Nederlandsche Spoorwegen en elders in Nederland ingezet. Nadat de NTM het reizigersvervoer op de tramlijnen beëindigde, nam NS de exploitatie van het goederenvervoer over. Hiervoor nam NS een deel van de locomotieven en goederenwagons van de NTM over. Het materieel dat NS niet overnam, werd in 1947 en 1948 door de NTM terzijde gesteld. In 1949 nam de NTM de overgebleven spoorlijnen weer over van de NS; het materieel bleef echter wel eigendom van de NS. Alle rijtuigen van de serie werden overgenomen door NS. Enkel de C203 werd niet overgenomen, doordat hij te veel oorlogsschade had opgelopen. De rijtuigen werden vernummerd, de NTM C205 kreeg het nummer de NS C652. De C652 heeft dienstgedaan vanuit Alkmaar. Stoomloc NS 7742 (ook bewaard door de SHM) was ook in Alkmaar gestationeerd en heeft aannemelijk met rijtuig C652 gereden. Mogelijk heeft het rijtuig ook gereden op de tramlijn Alkmaar - Bergen aan Zee, dit is echter niet met zekerheid vast te stellen.

Rond 1948 voerde NS de eerste rijtuigen van de serie af. Enkele van deze rijtuigen kregen een tweede leven als woning, tuinhuis of schuur. Zo ook de C205, deze werd in 1951 afgevoerd en verkocht als woning in het Westland bij Den Hoorn. In 1967 werd de NTM C205 als woning gevonden. Twee jaar later nam de Tramweg-Stichting het rijtuig over. Met veel moeite en een stukje smalspoor lukte het in 1969 om het rijtuig uit het weiland te halen. In 1995 startte de Museumstoomtram Hoorn - Medemblik met een uitgebreide restauratie van het rijtuig. De NTM C205 is weer gerestaureerd zoals hij tussen 1919 en 1935 heeft gereden. Sindsdien is het rijtuig weer in zijn groene kleur op de spoorlijn van de SHM te zien.